Anksiyete Bozukluğu Tedavisinde Kullanılan Sanal Gerçeklik Uygulamaları

Teknoloji alanında yapılan devrimler ve yaşanan gelişmeler hayatımızı her alanda etkilemeye devam ediyor. Sanat, bilim, yazılım, yapay zekâ ve daha niceleri ile birlikte tıp ve psikoloji alanında da teknolojiye dayalı yeni kavramlar ve tedavi yöntemleri ortaya çıkıyor.

Toplumda yaygın olarak görülen psikolojik hastalıklardan biri olan anksiyete bozukluğunun tedavisinde uzun bir süredir teknolojinin gücünden yararlanılmaya çalışılıyor. Sanal gerçeklik alanında yapılan yenilikler bu çalışmaları destekleyerek psikolojik sorunlara teknolojik çözümlerin üretilmesi sağlanıyor.

Bu yazımızda başta anksiyete bozukluğu olmak üzere çeşitli psikolojik hastalıkların tedavisinde sanal gerçeklik teknolojisinin nasıl kullanıldığını inceliyoruz. İşte, detaylar!

Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Dünya genelinde sık karşılaşılan psikolojik hastalıklardan birisi olarak değerlendirilen ‘anksiyete bozukluğu’ ülkemizde de oldukça yaygın. Günlük hayatın getirdiği zorluklar, şehir yaşantısının stresi, çocukluk travmaları, ölümler, kayıplar, aile içi şiddet ve çok daha fazlasının neden olabildiği bu durum birçok kişinin hayat kalitesinin düşmesine neden oluyor.

Gerçek olmayan kaygı ve düşüncelere takılı kalma, gerçekleşmesi muhtemel tehditlere ilişkin yaşanan yüksek seviyedeki korkular bu hastalığın kapsamında yer alıyor. Mide bulantısından baş ağrısına, nefes darlığından sinirli ruh haline, kalp çarpıntısından konsantrasyon eksikliğine birçok belirti ile kendini gösteren bir hastalık.

Anksiyete bozukluğunun tedavisi için normal şartlarda psikoterapi, davranışsal bilişsel terapi ve ilaç ile tedavi yöntemlerinden yararlanılıyor. Ancak teknolojinin sunduğu bazı olanaklar bu alanda da kullanılmaya başlandı.

Geçtiğimiz yıllarda ODTÜ’lü bilim insanlarının geliştirdiği bir terapi sistemi sosyal fobi tedavisi için Türkiye’de üretilen ilk yazılım olarak tanındı. Bu uygulamadan sadece anksiyete bozukluğu değil sosyal ve özgül fobi, TSBB, OKB gibi hastalıkların tedavi sürecinde de yararlanılabiliyor.

Anksiyete Bozukluğunu Yenmek İçin Kullanılan Sanal Gerçeklik Uygulamaları

Yukarıda belirtilen psikolojik hastalıkların iyileşmesi için terapilerde kullanılan yöntemlerden birisi ‘maruz bırakma’ olarak tanımlanıyor. Bu işlem üç farklı şekilde gerçekleştirilebiliyor.

İlk aşamada hastanın direkt olarak anksiyeteye neden olan etmene fiziki olarak maruz kalması ve bu deneyimde duygularını kontrol edebilmesi hedefleniyor. (Örneğin, örümcek fobisi olan bir kimsenin örümcek ile aynı ortamda bulunması gibi). İkinci yöntemde imgelemeye dayalı bir maruz kalma senaryosu mevcut.

Üçüncü yöntem ise sanal gerçeklik uygulamaları olarak karşımıza çıkıyor. Kişiler sanal gerçeklik için üretilen VR gözlükler, bir adet kulaklık ve iki adet ekran gibi donanımlarla sanal ortamda kontrollü bir biçimde kendi uyaranlarına maruz bırakılıyor. Bu sayede terapi sürecinin verimliliğinin artırılması sağlanıyor.

Peki, bu yöntemin ne gibi avantajları var derseniz şu şekilde sıralamak mümkün:

• Yazılıma dayalı sanal bir ortam oluşturduğu için bu kurgunun hazırlanmasının maliyeti son derece düşük oluyor.
• Uyaranın gerçek olmadığı bilindiği için her ne kadar gerçekçi bir deneyim yaşasa da hastanın kaygılarını kontrol etmesi kolaylaşabiliyor.
• Maruz kalma durumu istenildiği an kolayca sonlandırılabiliyor veya ara verilebiliyor. 

Yükseklik korkusunu yenmek için kurgulanan sanal ortamdaki yüksek yapılar da bu deneyimlere bir örnek olarak gösteriliyor. Hatta bu alanda yapılan ilk çalışmalarda bile yükseklik korkusu ele alınmış. 

1993 yılından beri üstünde çalışılan sanal gerçeklik ile tedavi konusuna ilişkin ODTÜ’lü bilim insanlarının hazırladığı yazılımda 9 farklı senaryoya yer verilmiş. OKB, TSBB gibi hastalıklarda sanal gerçeklik ile tedavi yöntemlerinin kullanılabileceği fikri zaman içinde gelişmiş.

Çalışmanın uygulandığı durumlarda hastada tıpkı fiziksel maruz kalmada oluştuğu gibi ellerde titreme, nabzın yükselmesi, mide bulantısı gibi belirtilerin ortaya çıktığı saptanıyor. Bu da yöntemin ne kadar gerçekçi ve etkili olduğunu gözler önüne seren önemli bir ipucu.

Sanal gerçeklik ve yapay zekâ uygulamalarının bu tarz psikolojik vakaların tedavisinde çok daha farklı şekillerde kullanılabilmesi yakın bir gelecekte mümkün gibi gözüküyor. Peki, sizin bu konudaki düşünceleriniz neler? Bizimle yorumlarda paylaşın.